obituary: ಒಳಮೀಸಲಾತಿ ಹೋರಾಟಗಾರ ತುಮಕೂರಿನ ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ ಹೋರಾಟದ ನೆನಪುಗಳು; ವಾದಿರಾಜ್‌ ಸಾಮರಸ್ಯ ಲೇಖನ

ನಿನ್ನೆ ಬೆಳಗ್ಗೆ ಗೆಳೆಯ ಸಿ ಎಸ್ ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ ಅವರ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ಸಾವಿನ ಸುದ್ದಿ ಕೇಳಿ ತುಮಕೂರಿಗೆ ಹೊರಡುವಾಗ , ಬಾಗಲಕೋಟೆ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮುಧೋಳದ ರಂಗಭೂಮಿ ಕಲಾವಿದೆ ಕುಳಲಿ ಹನುಮವ್ವ ಕರೆ ಮಾಡಿದರು . ಅವರಿಗೆ ಈ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಖಾತರಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಿತ್ತು .

ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ ಮುಧೋಳ , ಜಮಖಂಡಿ ಭಾಗದ ದೇವದಾಸಿಯರ ನಡುವೆ ತಮ್ಮ NGO ಮೂಲಕ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು . ಆ ದಿನಗಳಿಂದ ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ ಪರಿಚಯ . ಸರ್ಕಾರ ದೇವದಾಸಿ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿತ್ತು . ಆದರೆ ಎಳೆಯ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳನ್ನು ದುರ್ಬಳಕೆ ಮಾಡುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಮುಂದುವರಿದಿತ್ತು . ಆದರೆ ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ ಅವರ ಜೊತೆಗಿನ ಪರಿಚಯ ನಿಕಟತೆಗೆ ತಿರುಗಿದ್ದು ಒಳ ಮೀಸಲಾತಿಯ ಹೋರಾಟದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ . ಮೊದಮೊದಲು ನನ್ನ ಬದ್ಧತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅವರಿಗೂ ಅನುಮಾನಗಳಿದ್ದವು . ನೂರಾರು ಭೇಟಿಗಳು , ತಾಸುಗಟ್ಟಲೆ ಚರ್ಚೆಗಳು ಅನುಮಾನದ ಗೆರೆಗಳನ್ನು ಅಳಿಸಿಹಾಕಿತು .

ಒಳ ಮೀಸಲಾತಿ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಬೀದಿ ಹೋರಾಟದಷ್ಟೆ ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಹೋರಾಟವೂ ಮುಖ್ಯ ಎಂದು ಬಲವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಿವರು ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ . ಆ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ನ್ಯಾ ಅರುಣ್ ಮಿಶ್ರಾ ತೀರ್ಪು ನಿರ್ಣಾಯಕ ಎಂಬುದನ್ನು ಮನಗಂಡವರು ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ . 2020 ರಲ್ಲಿ ಬಂದ ಈ ತೀರ್ಪಿನ ತರುವಾಯ ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ 341 ನೇ ವಿಧಿಗೆ ತಿದ್ದುಪಡಿಯಾಗಬೇಕೆಂಬ ವಾದ ಅಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿತ್ತು . ನ್ಯಾ ಅರುಣ್ ಮಿಶ್ರಾ ತೀರ್ಪನ್ನು ಸುಪ್ರೀಂಕೋರ್ಟ್ 7 ಸದಸ್ಯರ ಪೀಠದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡಿತು . ಸ್ವತಃ ಕೇಂದ್ರ ಸರಕಾರವೇ ಒಳ ಮೀಸಲಾತಿಯ ಪರವಾಗಿ ವಾದ ಮಂಡಿಸಿತು . ಈಗ ತೀರ್ಪು ಬರುವುದು ಬಾಕಿಯಿದೆ . ಬೇಸಿಗೆಯ ಸುಧೀರ್ಘ ರಜೆಯ ತರುವಾಯ ನಿನ್ನೆಯಿಂದ ಸುಪ್ರೀಂಕೋರ್ಟ್ ಮತ್ತೆ ಕೆಲಸ ಶುರು ಮಾಡಿದೆ . ಕೆಲ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಸುಪ್ರೀಂಕೋರ್ಟಿನ 7 ಸದಸ್ಯರ ಪೀಠದ ತೀರ್ಪು ಹೊರಬೀಳಲಿದೆ . ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ ಅವರ ಜೀವಮಾನದ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರ ಸಿಗುತ್ತಿರುವ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲೇ ನಮ್ಮನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಅಗಲಿದ್ದಾರೆ . ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ ಇದೇ ಜುಲೈ 7 , 8 ರಂದೇ 30 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅಂದರೆ 1994 ರಲ್ಲಿ ಅಂದಿನ ಆಂಧ್ರದ ವಾರಂಗಲ್ ನಲ್ಲಿ ಒಳಮೀಸಲಾತಿಯ ಮೊದಲ ಹೋರಾಟ ಆರಂಭವಾದದ್ದು .

ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ದಿಸೆ ಇಂದಲೇ ಬಿ ಕೃಷ್ಣಪ್ಪನವರ ನೇರ ಗರಡಿಯಲ್ಲೇ ಡಿಎಸ್ಸೆಸ್ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಪಳಗಿದವರು . ಆನಂತರ ಒಳ ಮೀಸಲಾತಿಯ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಹೊರಳಿದವರು . ಒಳ ಮೀಸಲಾತಿಯ ತಾರ್ಕಿಕ ಅಂತ್ಯಕ್ಕೆ ' ಆರೆಸೆಸ್ಸಿನ ಪಾತ್ರ ದೊಡ್ಡದೆಂದು ' ಮುಕ್ತಕಂಠದಿಂದ ಹೇಳಿದವರು .

ಒಳ ಮೀಸಲಾತಿಯ ಹೋರಾಟದ ಯಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ತೆಲಂಗಾಣದ ' ಮಾದಿಗ ವಿಶ್ವರೂಪಂ ' ಬೃಹತ್ ಸಮಾವೇಶದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ತಿರುವು . ತರುವಾಯ ಕರ್ನಾಟಕದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೆ ಮಾದಿಗ ಮುನ್ನಡೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ನೆಡೆಯಿತು . ಇದರ ಇಡೀ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಭೂಮಿಕೆ ವಹಿಸಿದವರು ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ . ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಹೊರವಲಯದ ಆರೆಸ್ಸೆಸ್ ಶಾಲೆಯ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ನೆಡೆದ ಮಾದಿಗ ಮುನ್ನೆಡೆಯ ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಸಭೆ , ರಾಜ್ಯದ ಎಲ್ಲೆಡೆಯಿಂದ ಬಂದ 600 ಹೆಚ್ಚು ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು , ಸಭೆಯ ಶಿಸ್ತು , ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟುತನ ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ ಅವರನ್ನು ರೋಮಾಂಚನಗೊಳಿಸಿತು . ರಾಯಚೂರಿನ ಮಾದಿಗ ಮುನ್ನೆಡೆ ಸಮಾವೇಶದಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದರು . ಅತ್ತ ಸುಪ್ರೀಂಕೋರ್ಟಿನ positive ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು , ಇತ್ತ ಮಾದಿಗ ಮುನ್ನಡೆಯ ಯಶಸ್ಸು ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ ಅವರಿಗೆ ನಿಜಕ್ಕೂ ಒಂದು ರೀತಿಯ ನೆಮ್ಮದಿ ತಂದಿತ್ತೇನೋ . ಅವತ್ತು ಜನವರಿ 14 ಸಂಕ್ರಾಂತಿಯ ದಿನ . ಅವರ ಆಪ್ತ ಗೆಳೆಯ ಧರ್ಮಣ್ಣ ಅವರ ಜೊತೆ ಎಳ್ಳು ಬೆಲ್ಲ ಕೊಡಲು ಬಂದಿದ್ದರು . ಒಳ ಮೀಸಲಾತಿಯ ಹೋರಾಟ ಈ ಹಂತಕ್ಕೆ ಬರಬಹುದೆಂದು ನಾನೆಣಿಸಿರಲಿಲ್ಲ . ಇದರಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಇಡೀ ಜನಾಂಗದ ಭವಿಷ್ಯ ಆಡಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾ ಭಾವುಕರಾದ ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ ನನ್ನನ್ನು ತಬ್ಬಿ ಕಣ್ಣೀರಾದರು .

ವಾರಕ್ಕೆ ಒಂದೋ ಎರಡು ಸಲ ಫೋನ್ ಮಾಡದೆ ಇದ್ದವರಲ್ಲ , ಪ್ರತಿ ಕರೆಯಲ್ಲೂ ಯಾವುದೋ ರಾಜ್ಯದ ಹೋರಾಟ , ಕೋರ್ಟ್ ತೀರ್ಪಿನ ಅಪರೂಪದ ಮಾಹಿತಿ ಇಲ್ಲದೆ ಮಾತು ಮುಕ್ತಾಯವಾದದ್ದು ಇಲ್ಲ , ಕಳೆದ ವಾರವಷ್ಟೆ ಕುದ್ಮುಲ್ ರಂಗರಾಯರ ಬಗ್ಗೆ , ಬಾಬು ಜಗಜೀವನ್ ರಾಮ ಅವರ ಸಿ ಎಫ್ ಡಿ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡಿದ್ದರು .

' ತಮ್ಮ ಮಾದಿಗ ಸಮಾಜಕ್ಕಾಗಿ ದುಡಿಯುವ ಕೇಡರ್ ಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಬೇಕು . ಅದಕ್ಕಾಗಿ ರಾಜ್ಯದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಕಡೆ workshop ಮಾಡಬೇಕು . ಒಳ ಮೀಸಲಾತಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಮಾಜವನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಬೇಕು , ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಹೋರಾಟಗಾರ ವಂಡಿವೀರನ್ ಗೆ ಸ್ಮಾರಕ ಮಾಡಬೇಕು . ಅದಕ್ಕಾಗಿ ತಿರುವನ್ವೈಲಿ ಹೋಗಬೇಕು . ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವ ಮುರುಗನ್ ಹತ್ತಿರ ಮಾತನಾಡಬೇಕು . ಮಂದಕೃಷ್ಣ ಮಾದಿಗ ಅವರಿಗೆ ಒಂದು ನಾಗರಿಕ ಸನ್ಮಾನ ಮಾಡಬೇಕು . ಒಳ ಮೀಸಲಾತಿ ಹೋರಾಟದ ದಾಖಲೆಗಳೆಲ್ಲ ಒಂದೇ ಕಡೆ ಸಿಗೋ ಹಾಗೆ ಒಂದು ಲೈಬ್ರರಿ ಮಾಡಬೇಕು . ' - ಇದೆಲ್ಲ ಮಾತಿನ ನಡುವೆ ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಕನಸುಗಳು . ಕಳೆದ ಕೆಲ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ತೀರಾ ಆತ್ಮೀಯರಾಗಿದ್ದ ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ ಅರವತ್ತರ ಅಂಚಿನ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅಗಲಿದ್ದಾರೆ . ಅವರಿಲ್ಲ , ಅವರ ಕನಸುಗಳಿಗೆ ' ಜೀವ ' ಕೊಡಬೇಕಷ್ಟೆ .

ನಿನ್ನೆ ರಾತ್ರಿ ತುಮಕೂರು ಸಮೀಪದ ಕುಂದೂರಿನಲ್ಲಿ ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ ಅವರನ್ನು ' ಮಣ್ಣು' ಮಾಡಿ ವಾಪಸ್ ಬರುವಾಗ ಕುಳಲಿ ಹನಮವ್ವ ಅವರದ್ದು ಮತ್ತೆ ಫೋನ್ ಕರೆ . ' ಎಲ್ಲ ಆಯ್ತಾ ಸಾರ್ , ನಮಗೆ ಮುಖನೂ ಸಿಗಲಿಲ್ಲ ' ಎಂದು ಮರುಗಿದರು.