ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಬದಲಾವಣೆ ಕಾಣಲಿದೆ ಭಾರತದ ವಾಯುಯಾನ; ಏನಿದು ಗಗನ್ ತಂತಜ್ಞಾನ? -ಗಿರೀಶ್ ಲಿಂಗಣ್ಣ ಲೇಖನ
Aviation Satellite: ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿಮಾನಯಾನ ವಲಯದಲ್ಲೂ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸೇವೆ ವಿಸ್ತರಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಪ್ರಬಲವಾಗಿಯೇ ನಡೆದಿವೆ. ಇದನ್ನು ಲೇಖಕ ಗಿರೀಶ್ ಲಿಂಗಣ್ಣ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಹೊಸ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಮತ್ತು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳನ್ನು ನವೀಕರಿಸಲು, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಸುಮಾರು 12 ಬಿಲಿಯನ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಡಾಲರ್ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಮುಂದಿನ 5 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ದೇಶದ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು 150 ರಿಂದ 200ಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ.
2030ರ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತವು ತನ್ನ ಒಟ್ಟು ವಿಮಾನಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಸುಮಾರು 700ರಿಂದ 1,500ಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಯೋಜನೆ ರೂಪಿಸಿದೆ. ಈ ಹೊಸ ವಿಮಾನಗಳಿಗೆ ಮಾರಾಟ ಮತ್ತು ಗುತ್ತಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದಗಳ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸು ಒದಗಿಸುವ ಮೂಲಕ, ವಿಮಾನ ಗುತ್ತಿಗೆ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಭಾರತವನ್ನು ಆಕರ್ಷಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವುದು ಸರ್ಕಾರದ ಉದ್ದೇಶ.
ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನಯಾನ ಸಂಸ್ಥೆ ಏರ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಏರ್‌ಬಸ್ ಮತ್ತು ಬೋಯಿಂಗ್‌ನಿಂದ 470 ಹೊಸ ವಿಮಾನಗಳ ಖರೀದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ದೇಶದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿಮಾನಯಾನ ಸಂಸ್ಥೆ ಇಂಡಿಗೋ ಕೂಡ ಸುಮಾರು 500 ಹೊಸ ವಿಮಾನಗಳಿಗೆ ಬೇಡಿಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ವಿಮಾನಯಾನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಈ ಒಪ್ಪಂದವು, ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಒಪ್ಪಂದಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.
ಭಾರತವು ತನ್ನ ವಾಯುಯಾನ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯವನ್ನು ವೃದ್ಧಿಸಲು ಮತ್ತು ಮುಂದಿನ ದಶಕದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ದೇಶೀಯ ವಿಮಾನಯಾನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಗಮನಾರ್ಹ ಹೂಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಇದು ದೇಶವನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವಾಯುಯಾನ ಕೇಂದ್ರವನ್ನಾಗಿಸುವ ಗುರಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ.
ಭಾರತವು ತನ್ನದೇ ಆದ 'ಗಗನ್' (GPS-Aided Geo-Augmented Navigation) ಹೆಸರಿನ ಉಪಗ್ರಹ ನ್ಯಾವಿಗೇಷನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಅನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದೆ. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಿರ್ಣಾಯಕ ಲ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ ಹಂತದಲ್ಲಿ ವಿಮಾನಗಳಿಗೆ ನೆರವಾಗಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭೂ-ಆಧಾರಿತ ನ್ಯಾವಿಗೇಷನ್ ಸಹಾಯಗಳ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲದೆ, ಹೆಚ್ಚು ನಿಖರವಾದ ನ್ಯಾವಿಗೇಷನ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳನ್ನು ಗಗನ್ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.
ಖರೀದಿಸಲ್ಪಡುವ ಹೊಸ ವಿಮಾನಗಳು ಗಗನ್ ಸಿಗ್ನಲ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಭೂ-ಆಧಾರಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಲಿದೆ. ಇದು ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ ಮತ್ತು ಉಪಗ್ರಹ ಆಧಾರಿತ ನ್ಯಾವಿಗೇಷನ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುವತ್ತ ಭಾರತ ಇಡುತ್ತಿರುವ ದೃಢ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಗಿದೆ.
ಪ್ರಸ್ತುತ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿಮಾನಗಳು ಗಗನ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವಷ್ಟು ತಾಂತ್ರಿಕತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಅದರಲ್ಲೂ ಸಣ್ಣ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳು ದುಬಾರಿ ಉಪಕರಣ ಲ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗಳು (ILS) ಅಥವಾ ಇತರ ಭೂ-ಆಧಾರಿತ ನ್ಯಾವಿಗೇಷನ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿವೆ. ಗಗನ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವ ಮೂಲಕ ಭಾರತವು ತನ್ನದೇ ಆದ ಸ್ವತಂತ್ರ ಉಪಗ್ರಹ ನ್ಯಾವಿಗೇಷನ್ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಿದ್ದು,ಬಾಹ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಮೇಲೆ ದೇಶದ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಿದೆ.
ಏನಿದು ಗಗನ್?
ಗಗನ್ ಭಾರತದ ಸ್ವದೇಶಿ ಉಪಗ್ರಹ-ಆಧಾರಿತ ಸಂಚರಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದ್ದು ಇದು ಜಿಪಿಎಸ್ ನಂತಹ ಜಾಗತಿಕ ನ್ಯಾವಿಗೇಷನ್ ಉಪಗ್ರಹ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ (GNSS) ನಿಖರತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಭಾರತೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ (AAI) ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ (ISRO) ಸಹಯೋಗದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಗಗನ್ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಸಮಭಾಜಕ ವೃತ್ತದಲ್ಲಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಉಪಗ್ರಹ ಆಧಾರಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿ (SBAS) ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು WAAS (ಅಮೇರಿಕಾ), EGNOS (ಯುರೋಪಿಯನ್ ಯೂನಿಯನ್), ಮತ್ತು MSAS (ಜಪಾನ್) ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಸರಿಸಾಟಿಯಾಗಬಲ್ಲದು.
ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಲ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಿಖರವಾದ ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ನಿರ್ದೇಶನ ಒದಗಿಸುವುದು ಗಗನ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮುಖ್ಯ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಜಿಪಿಎಸ್ ಸಿಗ್ನಲ್ ಒದಗಿಸಲು ಭೂಕೇಂದ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಉಪಗ್ರಹಗಳ ಜಾಲವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸ್ಥಾನೀಕರಣದ ನಿಖರ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ವಿಮಾನಗಳಿಗೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಗಗನ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಎರಡು ಮುಖ್ಯ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕೇಂದ್ರಗಳು, ಮೂರು ಅಪ್ಲಿಂಕ್ ಕೇಂದ್ರಗಳು, ಮೂರು ಭೂಸ್ಥಿರ ಉಪಗ್ರಹಗಳು ಮತ್ತು 15 ಉಪ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯವು ಗಗನ್ ಗೆ GNSS ರಿಸೀವರ್‌ಗಳ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಪ್ರದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಸುರಕ್ಷಿತ ವಿಮಾನ ಲ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ ನ್ನು ಖಾತರಿಪಡಿಸುತ್ತದೆ.
ಉಪ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಜಿಪಿಎಸ್ ಉಪಗ್ರಹಗಳಿಂದ ಡೇಟಾವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತವೆ. ನಂತರ ಜಿಪಿಎಸ್ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲು ಮಾಸ್ಟರ್ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಈ ಡೇಟಾವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುತ್ತವೆ. ಇದು ವಾಯುಯಾನ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಾನದ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ಖಾತರಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.
ಮೇ 2022 ರಲ್ಲಿ ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಕಿಶನ್‌ಗಡ್ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಎಎಐ ಉಪಗ್ರಹ ಸಂಚರಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೂಲಕ, ಇಂಡಿಗೋ ATR72 ವಿಮಾನವನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿರುವ ವಿಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಗಗನ್ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಾದ ಸಾಧನಗಳು ಇಲ್ಲದೆ ಇರುವುದರಿಂದ, ಭಾರತವು ಸ್ವಂತ ನ್ಯಾವಿಗೇಷನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ವಿಳಂಬವಾಗಿದೆ.
'ಟೈಮ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ' ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಇಸ್ರೋ ಸುಮಾರು 13 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ಮೊದಲ ಗಗನ್ ಉಪಗ್ರಹವನ್ನು ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಿದ್ದರೂ, ನಾಗರಿಕ ವಾಯುಯಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅದರ ಬಳಕೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ವಿಮಾನಯಾನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಎಟಿಆರ್‌ ಮತ್ತು ಬೊಂಬಾರ್ಡಿಯರ್‌ಗಳಂತಹ ಕೆಲವು ಟರ್ಬೊಪ್ರಾಪ್ ವಿಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಗಗನ್ ರಿಸೀವರ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ.
ದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಖರವಾದ ಇನ್ಸ್ಟ್ರುಮೆಂಟ್ ಲ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ (ILS) ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ. ಇದು ಟೇಕ್ ಆಫ್ ಮತ್ತು ಲ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿಮಾನಗಳಿಗೆ ನಿಖರವಾದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಗೋಚರತೆಯು ತುಂಬಾ ಕಡಿಮೆ ಅಥವಾ ಬಹುತೇಕ ಶೂನ್ಯವಾಗಿರುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಪೈಲಟ್‌ಗಳು ವಿಮಾನಗಳನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮಾಡಲು ILS ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಡಾಲರ್ ವೆಚ್ಚದ ದುಬಾರಿ ಉಪಕರಣಗಳು ಬೇಕಾಗುತ್ತವೆ.
ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್ ಭಾರತದ ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳು ILS ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಈ ಚಿಕ್ಕ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಪೈಲಟ್‌ಗಳು ಲ್ಯಾಂಡಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಭೂ-ಆಧಾರಿತ ನ್ಯಾವಿಗೇಷನ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಕಾರುಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗುವ ಜಿಪಿಎಸ್ ನಂತಹ ಜಾಗತಿಕ ನ್ಯಾವಿಗೇಷನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆ, ವಿಮಾನಯಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಅಡ್ಡಿಯಾಗಿದೆ.
ವಾಯುಯಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಕ್ರಾಂತಿ
ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ದೊಡ್ಡ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳು ಗಗನ್ ನ್ಯಾವಿಗೇಷನ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬ್ಯಾಕ್‌ಅಪ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಬಳಸಬಹುದಾದರೂ, ಸಣ್ಣ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಇದರ ಅಳವಡಿಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಹತ್ವ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ದುಬಾರಿ ILS ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರದ ಸಣ್ಣ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳಿಗೆ, ಗಗನ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಅಳವಡಿಕೆ ನಿರ್ಣಾಯಕವಾದುದು.
ಗಗನ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರಸ್ತುತ ನಿಖರವಾದ ಲ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರದ ವಾಯುಯಾನ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ವಿಮಾನ ಸಂಚಾರದಲ್ಲಿ ವಿಳಂಬ, ಇಂಧನ ಕ್ಷಮತೆ ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಮತ್ತು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕೆಟ್ಟ ಹವಾಮಾನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿಮಾನದ ಸುರಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಖಾತರಿಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಗಗನ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.
ಅಲ್ಲದೇ ಆಗಸದಲ್ಲಿ ವಿಮಾನದ ನಿಖರ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವಲ್ಲಿ ಗಗನ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಉತ್ತಮ ವಾಯು ಸಂಚಾರ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಭೂ-ಆಧಾರಿತ ಲ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗಳಂತೆಯೇ ಗಗನ್ ಕೂಡ ವಿಮಾನಗಳಿಗೆ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಆಂಟೆನಾಗಳು ಮತ್ತು ಬೀಕನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ. ಲ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪೈಲಟ್‌ಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.
ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳ ಸಂಚಾರ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಗಗನ್ ಅತ್ಯವಶ್ಯವಾಗಿದೆ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ವಾಯುಯಾನ ಕ್ಷೇತ್ರವು ಮುಂಬರುವ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಬದಲಾವಣೆಗಳಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಲಿದೆ.
-ಗಿರೀಶ್ ಲಿಂಗಣ್ಣ (ಲೇಖಕರು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣಾ ವಿಶ್ಲೇಷಕರು)
ವಿಭಾಗ